Aan welke klachten moeten we denken bij een bevallingstrauma? “Flashbacks bijvoorbeeld”, noemt De Moor. “Beelden van de bevalling komen terug, de vrouwen krijgen nachtmerries of ruiken ineens de geur van het ziekenhuis weer.” Het dagelijks functioneren wordt beïnvloed door deze herbelevingen, die op den duur tot angstaanvallen kunnen overgaan. Dan bestaat de kans dat kersverse moeders alles vermijden wat met bevallen te maken heeft. Een tweede kind? Geen haar op hun hoofd.

Controle kwijtraken

Wat een bevalling zo traumatisch kan maken? “Sommige vrouwen hebben het idee dat ze de controle kwijtraakten tijdens de bevalling”, legt De Moor uit. “Ze voelden zich in de steek gelaten door hun partner of kregen niet genoeg steun en aandacht van medisch personeel.” Andere voorbeelden van onprettige ervaringen: telkens nieuwe handen aan het lichaam, pijnlijk inwendig onderzoek of het gevoel de controle te verliezen tijdens een keizersnede. Kersverse moeders kunnen last hebben van zelfverwijt, als een bevalling niet volgens het boekje ging. Denk aan gedachten als: ik heb het niet goed gedaan, want de weeën duurden enorm lang of mijn baby moest aan de beademing.

Fascinatie voor bevallingen

Als klein meisje was De Moor al gefascineerd door bevallingen. “Ik keek vroeger altijd naar het programma De bevalling. Dan zat ik in tweestrijd te kijken: met huivering omdat die vrouwen het zo zwaar hadden, maar ook vol verwondering als het kind eenmaal op de wereld was.” Hoe meer ze erover las, hoe banger ze werd. Ook ervaringsverhalen om haar heen beangstigden haar. “Je hoefde het woord ‘bevallen’ maar te noemen, of ik voelde al lichte paniek”, zegt ze. “Wat een pijn moest het doen. Ik had een verschrikkelijk beeld in mijn hoofd gecreëerd.”

Tijdens haar zoektocht naar meer informatie over bevallingen stuitte De Moor op EMDR-therapie. Dat is toch voor het verwerken van extreme gebeurtenissen, zoals seksueel misbruik of huiselijk geweld? Wat bleek: ook het beeld wat je vooraf van een gebeurtenis hebt, kun je met EMDR behandelen. De Moor probeerde het zelf en was overtuigd. Ze was al opgeleid tot sociaal pedagogisch hulpverlener en begon ook met een opleiding tot EMDR-therapeut. In haar praktijk in Assen behandelt ze nu zwangere en net bevallen vrouwen, maar ook mensen met andersoortige klachten en kinderen.

Hoe werkt EMDR?

EMDR is in 1987 per toeval ontdekt door de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro, die door het bos wandelde. Ze probeerde af te komen van nare gedachten. Als gevolg van de lichtinval in het bos schoten haar ogen van links naar rechts. Die snelle bewegingen leken haar stress te verminderen. Later merkte ze dat een minder zware emotionele lading op haar herinneringen lag. Shapiro deed verder onderzoek en vond ook bij andere vrouwen positief resultaat.

Hedendaagse EMDR-therapeuten gaan als volgt te werk: ze bewegen hun vingers heen en weer voor het gezicht van de cliënt, of maken gebruik van klikjes op een koptelefoon of trillingen via buzzertjes. “Zolang de cliënt maar afgeleid wordt”, stelt De Moor. Tijdens een sessie gaat ze samen met een cliënt terug naar de gebeurtenis. Wat gebeurde er? Wat voelde iemand daarbij? De cliënt volgt de bewegende vingers of geluiden, terwijl hij of zij de herinnering naar boven haalt. Dit proces wordt herhaald. De herinnering, waarvan de cliënt zich soms vervreemd heeft, wordt van het lange termijngeheugen naar het werkgeheugen geplaatst. Langzamerhand wordt het werkgeheugen overprikkeld.

Op een gegeven geeft een cliënt aan op het vervelendste punt van de herinnering of gedachte te zijn. Het brein kan al die prikkels tegelijkertijd niet aan en de herinnering of gedachte verliest aan levendigheid, kracht en emotionele lading. Als de herinnering geen stress meer oproept, wordt de cliënt gevraagd een positieve herinnering te noemen. Denkt een cliënt later terug aan de ervaring – of die nu in het verleden of toekomst ligt – dan is de associatie positiever.

“Of iemand krijgt een ander inzicht. Een vrouw ziet ineens in dat ze haar best gedaan heeft tijdens de zwangerschap en dat die jarenlange woede of schaamte niet nodig was”, voegt De Moor toe. Het gebeurt ook dat mensen niet weten waar onzekere gevoelens vandaan komen. Dan roept een EMDR-sessie ineens een beeld op dat hen raakt, of komt er een verdrongen trauma naar boven.

Werken aan angstgevoelens

Vrouwen die de bevalling nog moeten meemaken, kunnen met EMDR aan hun angstgevoelens werken. “Aan die angst ligt vaak een eerdere ervaring ten grondslag, waarbij vrouwen de controle verloren. Dat kan door EMDR naar boven komen.” Negatieve gevoelens worden naar de achtergrond verplaatst. Daardoor gaan vrouwen de bevalling met een positiever gevoel in. En dat is goed, volgens De Moor, want stressgevoelens doen je hormoonhuishouding geen goed. “Angst verhoogt de kans op ingrijpen en complicaties.”

Eén EMDR-sessie duurt maximaal anderhalf uur. Hoeveel sessies iemand nodig heeft, verschilt per persoon. Maar met drie sessies kan De Moor al veel behandeld hebben. Naast EMDR-therapie geeft de psychotherapeut geboortetrainingen, waarbij ze kennis over bevallingen overdraagt op zwangere vrouwen en hun partners. Hoe werken hormonen tijdens een zwangerschap? Wat kunnen ze in elke fase van de bevalling verwachten? Hoe kunnen ze het beste samenwerken? Ook behandelt De Moor tijdens deze training massage- en ademhalingstechnieken.

Na de bevalling houdt ze contact met de vrouwen, om te vragen hoe ze erop terugkijken. “Dan kan ik alsnog EMDR voorstellen, als dat nodig is en een vrouw daar open voor staat”, vertelt De Moor. Het slaapgebrek na de bevalling werkt niet bevorderend voor het herstel en de gemoedstoestand van een moeder. Dan heb je soms ook nog een huilende baby op schoot. “Een slopende cocktail”, weet De Moor uit ervaring.

Machteloze gevoelens bij partners

Ook partners kunnen baat hebben bij EMDR-therapie. Ervaren zij dan trauma’s, vraag je je wellicht af. Zij weten toch helemaal niet door welke pijn een vrouw heen moet? “Partners kunnen zich wel degelijk eenzaam en machteloos gevoeld hebben tijdens de bevalling”, legt De Moor uit, “omdat ze bijvoorbeeld niet wisten wat te doen toen het spannend werd.” Ook vooraf kunnen partners zich schuldig voelen. Zo heeft De Moor weleens een man geholpen die zich eraan stoorde dat zijn vrouw maar bleef roken tijdens haar zwangerschap. Het kind kwam niet gezond op de wereld.

Dat EMDR alleen helpt bij het verwerken van extreme gebeurtenissen, is dus een misverstand. Ook schaamte- en schuldgevoelens kunnen ermee behandeld worden, net als een laag zelfbeeld, concentratieproblemen, stressklachten en somberheid.

Nadelen van EMDR

Zijn er dan geen enkele risico’s verbonden aan dit wondermiddel? De Moor: “Stress tijdens de zwangerschap is niet goed voor een kind. Tijdens een EMDR-sessie kan een zwangere vrouw geëmotioneerd raken en dus stress voelen. Dat is niet gek, maar volgens sommige sceptici wel schadelijk.” Toch weegt deze stress volgens De Moor niet op tegen de stress die de vrouw ervaart als ze nog veel langer met angstgevoelens blijft rondlopen en géén therapie volgt.

Op naar een volgende zwangerschap

Wat de psychotherapeut het mooiste vindt aan haar werk? “Ik help vrouwen de regie over een situatie terug te geven. Waar ze eerst misschien niet moesten denken aan een tweede zwangerschap, kunnen ze het nu weer aan. Ik haal er voldoening uit de emotie tijdens een behandeling te zien veranderen. Het is enorm bijzonder deel uit te maken van zo’n persoonlijk proces in het leven van een vrouw en haar partner.”

Het wetenschappelijk onderzoek naar het effect van EMDR-therapieën op zwangere vrouwen is nog in volle gang. De meeste resultaten zijn positief. Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Bevallingstrauma.

Door: Nationale Zorggids / Bente Schreurs